مکي و 17 آيه است.
آيه‌ی 17-1:
وَالسَّمَاء وَالطَّارِقِ
«سوگند به آسمان و ستارگانی که شبانگاهان پدیدار می‌آیند».
وَمَا أَدْرَاكَ مَا الطَّارِقُ
«و تو چه دانی ستارگانی که شبانگاهان پدیدار می‌آیند چه هستند؟».
النَّجْمُ الثَّاقِبُ
«ستارگان درخشان هستند که (تاریکی شب را) می‌شکافند».
إِن كُلُّ نَفْسٍ لَّمَّا عَلَيْهَا حَافِظٌ
«کسی وجود ندارد مگر آنکه بر او نگهبانی است».
فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ مِمَّ خُلِقَ
«پس انسان باید بنگرد که از چه چیزی آفریده شده است؟».
خُلِقَ مِن مَّاء دَافِقٍ
«از آب جهندة ناچیزی آفریده شده است».
يَخْرُجُ مِن بَيْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ
«(آبی) که از میان استخوان پشت و استخوان سینه برمی‌آید».
إِنَّهُ عَلَى رَجْعِهِ لَقَادِرٌ
«بی‌گمان خداوند بر باز آفریدنش تواناست».
يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ
«روزی که رازهای نهان آشکار می‌گردد».
فَمَا لَهُ مِن قُوَّةٍ وَلَا نَاصِرٍ
«آن‌گاه او را توان و یاوری نباشد».
وَالسَّمَاء ذَاتِ الرَّجْعِ
«سوگند به آسمان باران‌دار».
وَالْأَرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ
«و سوگند به زمین شکاف بردار».
إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ
«به یقین قرآن سخنی روشن است».
وَمَا هُوَ بِالْهَزْلِ
«و آن شوخی نیست».
إِنَّهُمْ يَكِيدُونَ كَيْداً
«بی‌گمان آنان سخت نیرنگ می‌ورزند».
وَأَكِيدُ كَيْداً
«و من نیز چاره‌اندیشی می‌کنم».
فَمَهِّلِ الْكَافِرِينَ أَمْهِلْهُمْ رُوَيْداً
«پس به کافران مهلت بده، اندک زمانی آنان‌را رها کن».
خداوند به ستارگاني قسم مي خورد که به هنگام شب مي آيند و نور و درخشش آن ها تاريکي شب و آسمان ها را مي شکافد و در زمين ديده مي شوند. صحيح اين است که « النَّجْمُ الثَّاقِبُ» همه ستارگان را شامل مي گردد. و گفته شده که منظور « زحل» است که نورش آسمان هاي هفت گانه را مي شکافد و از آن ها مي گذرد و ديده مي شود.
و خداوند سوگند خورده که :« إِن كُلُّ نَفْسٍ لَّمَّا عَلَيْهَا حَافِظٌ» هرکس نگهباني دارد که کارهاي نيک و بدش را ثبت و ضبط مي نمايد و در برابر کارهايي که کرده و ثبت شده اند سزا و جزا خواهيد ديد.
« فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ مِمَّ خُلِقَ» پس بايد انسان در آفرينش خود و آغاز پيدايش خود بنگرد، او « خُلِقَ مِن مَّاء دَافِقٍ» از آبي جهنده و ناچيز که مني است آفريده شده است و اين آب « يَخْرُجُ مِن بَيْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ» از کمر مرد و از سينه زن بيرون مي آيد.
و احتمال دارد که منظور مني مرد باشد که از ميان کمر و سينه اش بر مي آيد. و شايد اين معني بهتر باشد چون آب را به جهنده بودن توصيف کرده است و اين مني مرد است که جهنده مي باشد. و کلمه «ترائب» براي مرد استعمال مي شود، و « ترائب» از مردان به مثابه ي دو پستان زنان مي باشد. پس اگر منظور زن باشد، مي فرمود:« من بين الصلب و الثديين» يعني از ميان کمر و دو پستان. والله اعلم.
« إِنَّهُ عَلَى رَجْعِهِ لَقَادِرٌ» خداوندي که انسان را از آبي جهنده آفريده است، آبي که از اين جاي سخت و دشوار بيرون مي آيد ، براي بازگرداندن انسان در آخرت و زنده کردن دوباره او براي جزا و سزا توانا است، و گفته شده که معني آن چنين است: « همانا خداوند بر برگرداندن آن آب که از کمر جهيده شده است، تواناست.» البته هرچند که اين معني صحيح مي باشد، اما اين معني از آيه مدّنظر نيست، به همين خاطر به دنبال آن فرمود:« يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ» در روزي که خوبي ها و بدي هايي که در دل ها پنهان است بر چهره ها آشکار مي گردد . همان طور که خداوند متعال مي فرمايد:« يومَ تَبيضُ وُجُوهُ وَتَسوَدُّ وُجُوهُ» روزي که چهره هايي سفيد و چهره هايي سياه مي گردند.
در دنيا بسياري از چيزها پنهان و پوشيده مي ماند و براي مردم آشکار نمي شود اما در روز قيامت نيکي نيکوکاران و بدي بدکاران آشکار مي گردد و همه چيز علني مي شود.
« فَمَا لَهُ مِن قُوَّةٍ وَلَا نَاصِرٍ» او تواني براي دفاع از خودش ندارد و نه کسي دارد که او را کمک نمايد. در اين جا به عاملان بدانگاه که عملي را انجام مي دهند و به هنگامي که جزاي آن را مي بينند سوگند خورده است.
سپس بار دوم بر صحت قرآن سوگند ياد کرد و فرمود:« وَالسَّمَاء ذَاتِ الرَّجْعِ؛ وَالْأَرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ » سوگند به آسمان باران دار که هر سال از آن باران مي بارد و زمين را مي شکافد و گياهان مي رويند و به وسيله آن انسان ها و حيوانات زندگي مي کنند و هميشه تقدير و شئونات الهي درآسمان انجام مي پذيرد، زمين روز قيامت مي شکافد و مردگان از آن بيرون مي آيند.
« إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ» قرآن حق و راست و روشن و واضح است. « وَمَا هُوَ بِالْهَزْلِ» قرآن گزافه و شوخي نيست بلکه جدي است. سخني است که ميان احزاب و انديشه ها داوري مي نمايد و مجادلات به وسيله ي آن حل وفصل ميشود.
« إِنَّهُمْ يَكِيدُونَ كَيْدًا» کساني که قرآن و پيامبر را تکذيب مي کنند سخت نيرنگ مي ورزند تا با نيرنگ خودشان حق را شکست دهند و باطل را ياري کنند. خداوند مي فرمايد:« وَأَكِيدُ كَيْدًا» من نيز براي اظهار حق و دور کردن باطلي که آورده اند تدبير مي نمايم. هرچند کافران اين را ناپسند بدانند. و مشخص است که پيروز چه کسي است ، چرا که انسان بسي ناتوان تر و حقيرتر است از آن که خداوند توانمند و دانا را شکست دهد.
« فَمَهِّلِ الْكَافِرِينَ أَمْهِلْهُمْ رُوَيْدًا » مدت کمي به کافران مهلت بده که عذاب آن ها را فرا مي گيرد. آنان سرانجام کارشان را خواهند دانست.
پايان تفسير سوره‌ی طارق