مکي و 19 آيه است.
آيه‌ی 5-1:
إِذَا السَّمَاء انفَطَرَتْ
«هنگامی‌که آسمان شکافته می‌گردد».
وَإِذَا الْكَوَاكِبُ انتَثَرَتْ
«و هنگامی‌که ستارگان فرو می‌ریزند».
وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ
«و هنگامی‌که دریاها روان می‌شوند».
وَإِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ
«و هنگامی‌که گورها زیر و رو می‌گردند».
عَلِمَتْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ وَأَخَّرَتْ
«هرکس آنچه را که پیش فرستاده و آنچه را که باز پس داشته است خواهد دانست».
هنگامي که آسمان شکافته مي گردد، و ستارگان پخش و پراکنده مي شوند و فرو مي ريزند و زيبائي آنها از بين مي رود و درياها بر جوشانده مي شوند و راه آن ها به هم باز مي گردد و همه به يک دريا تبديل مي شوند، و گورها زير و رو مي شوند و مردگان بيرون مي آيند و در محشر و در پيشگاه خداوند براي جزاي اعمال گرد مي آيند، در اين هنگام پرده کنار مي رود و آنچه پنهان بوده آشکار مي شود و هرکس سود و زيان خود را مي داند. در اين جا ستمگر وقتي آنچه از پيش فرستاده را مي بيند انگشتانش را گاز مي گيرد و به شقاوت هميشگي و عذاب جاودانه يقين حاصل مي نمايد. و در اين جا پرهيزگاران که کارهاي شايسته کرده اند رستگار مي شوند و نعمت پايدار و سالم ماندن از عذاب دوزخ را به دست مي آورند.
آيه‌ی 12-6:
يَا أَيُّهَا الْإِنسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ
«ای انسان! چه چیزی تو را (نسبت) به پروردگار بزرگوارت فریفت؟».
الَّذِي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ
«خدایی که تو را آفرید آنگاه استوارت ساخت سپس (آفرینش تو را) معتدل گرداند».
فِي أَيِّ صُورَةٍ مَّا شَاء رَكَّبَكَ
«و آنگاه به هر شکلی که خواست تو را ترکیب کرد».
كَلَّا بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ
«چنین نیست (که می‌گویید) بلکه شما سزا و جزا را دروغ می‌انگارید».
وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ
«بی‌گمان نگهبانانی بر شما گمارده شده‌اند».
كِرَاماً كَاتِبِينَ
«نگارندگان گرامی».
يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ
«آنچه را که می‌کنید می‌دانند».
خداوند متعال با سرزنش انساني که در اداي حق خدا کوتاهي ورزيده و بر ارتکاب گناهان جرأت نموده است مي فرمايد:« يَا أَيُّهَا الْإِنسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ» اي انسان! چه چيز تو را در برابر پروردگار بزرگوارت مغرور ساخته است؟!
آيا در انجام حقوق خداوند سستي مي ورزي؟ يا اين که عذاب او را ناچيز مي داني؟يا اين که سزا و جزاي خداوند باور نداري؟
آيا خداوند همان نيست که تو را « خَلَقَک» آفريد و از بهترين سيما برخوردارت نمود؟ « فَعَدَلَکَ» و ترکيب تو را درست و متناسب قرار داد و در بهترين شکل ها تو را آفريد؟ ! آيا شايسته تو است که نعمت خدا را که به تو انعام نموده ناسپاسي کني و احسان او را انکار نمايي؟ اين کار جز از جهالت و ستمگري و عناد تو سرچشمه نمي گيرد.
پس خداوند را ستايش کن که سيماي تو را چون سيماي سگ يا الاغ يا ديگر حيوانات قرار نداده است. بنابراين خداوند متعال فرمود:« فِي أَيِّ صُورَةٍ مَّا شَاء رَكَّبَكَ» و آنگاه به هر شکلي که خواست تو را ترکيب کرد. « كَلَّا بَلْ تُكَذِّبُونَ بِالدِّينِ» با وجود اين موعظه و پند دادن همواره به دروغ انگاشتن روز جزا ادامه مي دهيد.
شما بايد آنچه را که کرده ايد محاسبه نماييد و خداوند فرشتگاني گرامي گمارده است که گفته ها و کارهايتان را مي نويسند و آن را مي دانند. خطرات دل ها و افعال اعضا و جوارح در اين داخل است. بنابراين آنچه شايسته ي شماست اين است که اين فرشتگان را گرامي و بزرگ بداريد.
آيه‌ی 19-13:
إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ
«بی‌گمان نیکان در نعمت خواهند بود».
وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِي جَحِيمٍ
«و همانا بدکاران در دوزخند».
يَصْلَوْنَهَا يَوْمَ الدِّينِ
«در روز جزا به آن درمی‌آیند».
وَمَا هُمْ عَنْهَا بِغَائِبِينَ
«و آنان هیچ‌گاه از آن دور نمی‌شوند».
وَمَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ ِ
«و تو چه می‌دانی که روز جزا چیست؟».
ثُمَّ مَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّين
«باز تو چه می‌دانی که روز جزا چیست؟».
يَوْمَ لَا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِّنَفْسٍ شَيْئاً وَالْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ
«روزی که هیچ کسی برای دیگران نمی‌تواند کاری بکند و در آن ورز فرمان، فرمان خدا است».
« إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ» منظور از نيکان کساني هستند که حقوق خدا و حقوق بندگانش را به جاي مي آورند و در اعمال قلبي و اعمالي که توسط اعضا و جوارح انجام مي شود به نيکوکاري پايبند هستند. پس پاداش آنان نعمت قلبي و روحي و جسمي در دنيا و برزخ و آخرت است.
« وَإِنَّ الْفُجَّارَ» و بدکاران که در اداي حقوق خدا و حقوق بندگانش کوتاهي ورزيده اند و دل و اعمالشان به بدي آلوده است .« لَفِي جَحِيمٍ» در دوزخند. يعني در دنيا و برزخ و آخرت در عذابي دردناک قرار دارند.
« يَصْلَوْنَهَا يَوْمَ الدِّينِ» روزي که جزاي اعمال داده مي شود آن ها به شدت در دوزخ عذاب داده مي شوند. « وَمَا هُمْ عَنْهَا بِغَائِبِينَ » و هيچ گاه از دوزخ بيرون نمي آيند بلکه همواره در آن هستند. « وَمَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ؛ ثُمَّ مَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الدِّينِ» اين بيان هولناک بودن آن روز سخت است، روزي که شدت هول و هراس آن عقل ها را حيران مي نمايد.
« يَوْمَ لَا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِّنَفْسٍ شَيْئًا» قيامت روزي است که هيچ کسي براي هيچ کسي نمي تواند کاري بکند گرچه خويشاوند و دوست باشد. در آن روز هرکس به خودش مشغول است و دنبال آزادي و رهايي کسي ديگر نيست. « وَالْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ » و در آن روز، فرمان، فرمان خداست.پس اوست که ميان بندگان داوري مي نمايد و حق مظلوم را از ظالم و ستمگر مي گيرد. والله اعلم.
پايان تفسير سوره‌ی انفطار